AYDIN HASAN/ANKARA- JSF (Joint Strike Fighter/Müşterek Saldırı Uçağı) projesinin yaşama geçirilmesi, 1996 yılında kararlaştırıldı. Türkiye; ABD’nin birincil nitelikteki ortağı olduğu projeye, 2002’de katıldı. Türkiye’nin; 100 adet F-35 alması ve ilk uçakların 2017’de teslimi üzerinde anlaşma sağlandı. Türkiye, projede yedi savunma sanayii firması ile yer aldı.
S-400 SORUNU
İlk F-35 uçağı, 22 Haziran 2018’te Türkiye’ye teslim edildi. Ancak ABD yönetimi, Temmuz 2019’da Rusya’dan alınan S-400 füze savunma sistemi nedeniyle Türkiye’yi F-35 programından çıkardı.
Türkiye’ye, yaptığı yaklaşık 1 milyar 400 milyon dolar harcamasına yönelik bir ödeme de yapılmadı. Türkiye, bunun üzerine 2021 yılı ekim ayında 40 adet f-16 Blok 70 ve 79 adet modernizasyon kiti alımı için ABD’ye başvuruda bulundu. 2024 şubat ayında Türkiye’ye F-16 satışına ABD Kongresi’nden onay çıktı. ABD yönetimi, F-16 sürecine paralel olarak Türkiye’nin F-35 programına geri dönüşünü gündeme getirdi.
Ankara’da temaslarda bulunan ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Vekili Victoria Nuland, 30 Ocak’ta yaptığı açıklamada, “S-400 meselesini çözebilirsek, ABD Türkiye’yi F-35 ailesine geri kabul etmekten memnuniyet duyacaktır” dedi. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 4 Şubat’ta “Bu yetenek (F-35) eğer bizim diğer yeteneklerimizi kaybetmeden ilave olarak alacağımız bir yetenek olursa neden olmasın?” derken, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler 12 Ağustos’ta “F-35 konusunda görüşme ve değerlendirmelerimiz devam ediyor” ifadesini kullandı.
‘S-400’LER ABD KONTROLÜNDE OLSUN’
ABD’nin Uluslararası Güvenlik İşlerinden Sorumlu Savunma Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Dr. Celeste Wallander ve Ulusal Güvenlik Konseyi Avrupa Kıdemli Direktörü Büyükelçi Michael Carpenter, 9 Temmuz’daki NATO Zirvesi öncesinde 1-2 Temmuz tarihlerinde Ankara’ya ziyarette bulunmuştu. ABD Büyükelçiliği’nin açıklamasında, “Taraflar görüşmede köklü savunma bağlarını artırmaya ve NATO İttifakı’nın gücünü ve birliğini sağlamlaştırmaya yönelik ortak hedefleri de ele almıştır” denilmişti.
Yunanistan’da yayımlanan Kahtimerini gazetesinde yer alan haberde, bu görüşmelere atıfta bulunularak ABD’nin, S-400 füze sisteminin “yumuşak” bir şekilde devre dışı bırakılması karşılığında, Türkiye’ye F-35 savaş uçaklarının yeniden satılabileceğini önerdiği iddia edildi. Kathimerini’nin haberine göre, ABD’li yetkililer, Türkiye’nin füzeleri kendi topraklarında tutmasını, ancak bunların kontrolününün ABD’ye devredilmesini önerdi. ABD’li yetkililerin, S-400’ün Adana’daki İncirlik Üssü’nün ABD kontrolündeki bölümüne aktarılması teklifini ortaya attığı öne sürüldü.
ABD’DE GÖRÜŞME
Düşünce kuruluşu Amerikan Girişimcilik Enstitüsü’nde kıdemli üye ve eski Pentagon yetkilisi olan Michael Rubin, Kathimerini’ye iddiayı doğruladı. Rubin, bölgedeki kaynaklarının, 1-2 Temmuz’daki ziyarette F-35 anlaşmasını yeniden canlandırılmasının görüşüldüğünü söylediğini belirtti. Rubin “F-35 programına yeniden girmeleri karşılığında Türkiye’den S-400’leri ABD’ye teslim etmesini veya İncirlik üssündeki ABD kontrolündeki sektöre transfer etmesini talep ettiler” dedi. Rubin ve Kathimerini’ye konuşan diğer kaynaklar göre, Türkiye’nin bu aşamadaki tepkisi olumlu değil ancak görüşmelerin bu hafta New York’taki BM Genel Kurulu’nun aralarında devam etmesi bekleniyor.
YUNANİSTAN’DA ENDİŞE
Kathimerini’nin haberinde “Yunan tarafı alarmda ve Başbakan Miçotakis, 5 Eylül’de ABD Dışişleri Bakanı Blinken ile yaptığı görüşmede endişelerini iletti. Kathimerini, Kongre’deki Yunan yanlısı merkezlerin konuyu yakından takip ettiklerini ve gelişmeler doğrultusunda stratejilerini değiştirmeye hazır olduklarını anlıyor” ifadesi de yer aldı.
KAAN VE SİPER’DE YOL ALINDI
Yunanistan’ın ABD’den F-35 uçaklarını 2028’ten itibaren alması planlanıyor. Türkiye, F-16 filosunu modernizasyonlar ve Blok 70 alımı güçlendirmeyi hedeflerken, 40 adet Eurofighter alımı için de girişimde bulundu. Eurofighter alımında, Almanya engeli nedeniyle bugüne kadar somut bir adım atılamadı. Türkiye, bir yandan da 5. nesil milli muharip uçak üretiminde önemli bir adı attı; Kaan, ilk uçuşunu 21 Şubat’ta yaptı. Türkiye, orta ve uzun menzilli hava savunma sistemleri olan Hisar ve Siper projelerinde de önemli gelişme kaydederek, hava savunmasını güçlendirdi.
